جستاری در نظریه تاریخ تحلیلی رابین جرج کالینگوود

تاریخ تحلیلی از انواع دانش تاریخ است. یکی از مهم­ترین نظریه­ پردازان تاریخ که بر رویکرد تاریخ تحلیلی متمرکز بوده، رابین جرج کالینگوود، فیلسوف و مورخ سرشناس بریتانیایی و از اصحاب فلسفة تحلیلی است. در این مقاله سعی شده است آراء نظریه­پردازان مهم تاریخ تحلیلی مورد طرح و نقد قرار گیرد تا زمینة لازم برای ورود به نظریة تاریخ تحلیلی کالینگوود فراهم شود. این مقاله در پی بررسی و پاسخ به این پرسش بوده است که نظریه تاریخ تحلیلی کالینگوود تا چه حد برای تدوین تاریخ وقایع و رخدادهای گذشته کارآمد است و ارکان این نظریه کدامند. نتیجه‌گیری حاصل از این جستار نشان می­دهد که نظریة تاریخ تحلیلی کالینگوود به‌منظور تدوین تاریخ، همچنان معاصریت دارد و دارای ارکان و مؤلفه ­های روشن و قابل‌فهمی است که امکان به­ کارگیری آن در تدوین تاریخ تحلیلی و نقد هر نوع تاریخ دیگر فراهم است. به‌علاوه در ارزیابی تمام ویژگی‌ها و جزئیات این نظریه، نقاط ضعف و کور آن ناچیزند اما از نقاط قوت کافی برخوردار است که البته در پرتو «کنش‌گری دوباره»، تمسک به تخیل سازنده، پرهیز از پیشداوری، رعایت اصل بی‌طرفی و تلاش و مجاهدت مورخ تحلیل­گر، محقق می­شود و همین نقاط قوت بوده است که الهام‌بخش برخی از نظریه­پردازان و محققان پس از کالینگوود شده است.